Kantçılık Nedir?
Kantçılık (Kantizm) Nedir?
Kant'ın öğretisi. XVIII. yy.ın sonlarından günümüze kadar birçok düşünür, kendi felsefelerini Kant'ın öğretirini gözönünde tutarak kurdular:
1. 1786'dan sonra, Kant'ın gerek yorumcuları, gerek çömezleri Almanya'da çalışmalar yapmaya başladı. XVIII. yy. sonlarında başlıca Kant'çılar, bunların er bellibaşlıları şunlardı: Chr. E. Schimid, L. H. Jakob, Tittel ve S. Beck (Grundriss der Kritische Philosophie [Tenkidi Felsefenin Temeli] 1796). Aynı tarihlerde, çeşitli filozoflar, Kant'a karşı bir tutum almaya ve onun öğretisini aşmaya çalıştılar.
Bunlar arasında şu düşünürleri saymak gerekir: Weishaupt (Zweifel über die Kantischen Begriffe von Zeit und Raum [Kant'ın Zaman ve Mekân Kavramı Üstüne Şüpheler], 1788); K.L. Reinhold (Briefe über die Kantische Philosophie [Kant Felsefesi Üstüne Mektuplar]); Salomon Maimon (Versuch über Transzendentalphilosophie [Transandantal Felsefe Üstüne Deneme]); Schulze (Aenesidemus oder über die Fundamente der von hem Herrn Prof. Reinhold in Jena gelieferten Elementarischephilosophie [Aenesidemus veya Profesör Reinhold Tarafından Jena'da Açıklanan ilk Felsefenin Temelleri Üstüne]); F.H. Jacobi; Bardili (Grundriss der ersten Logik, gereinigt von der İrtümern der bisherigen Logiken [Daha Önceki Mantıkların Yanlışlarından Arındırılmış Olarak ilk Mantığın Temelleri]); Herder (Metakritik zur kritik der reinen Vernunft [Saf Aklın Tenkidi Üstüne Metakritik]);
2. Kant'a karşı gelme, tenkidi felsefeyi aşma eğilimi ve özellikle nesnenin a priori olarak kurulmasına yönelme, Fichte, Schelling ve Hegel'in Kant-sonrası büyük metafiziklerini doğurdu, öte yandan, Schelling'in «tabiat felsefesi», daha sonraları Alman romantizmini etkiledi (F. Hölderlin, Novalis, Schlegel, L. Tieck, G. H. Schubert, Kerner, C.G. Carus, H. Stefens, F.X. von Baader, K.F. Solger, F.E. Schleiermacher) ve Hegel'in «diyalektik idealizmi» de, önce Hegel'ciliği, sonra da, karşıtı olarak marksizmi ortaya çıkardı;
3. XIX. yy.ın ikinci yarısı ile XX. yy.ın başlarında, gerçek kantçı eleştirmeye yönelen bir dönüş ortaya çıktı. Bu akım içinde, Renouvier (1851'den sonra Essais de Critique Generale [Genel Tenkit Denemesi]), Cournot (probabilizm) ve Auguste Comte (pozitivizm) yer aldı;
4. aynı dönemde, geniş bir görecelik ve idealizm akımı, yani yeni-kant'çılık doğdu. Bu akımın Almanya'daki bellibaşlı temsilcileri şunlardır: O. Liebman (Kant und die Epigonen [Kant ve Çömezleri], 1965); F. A. Lange (Geschichte deş Materialismus [Maddeciliğin Tarihi]); A, Riehl (Der Philosophische Kritizismus [Felsefi Tenkit]); Marburg okulu filozofları (H. Cohen, P. Natorp, E. Cassirer); Baden okulu filozofları (W. Windelband, H. Rickert, E. Tröltsch, B. Bauch) ve göreciler (G. Simmel, J. Volkelt, L. Klages), Yeni-Kant'çılık, İngiltere'de Thomas Hill Green (1836-1882) tarafından yayıldı. F. H. Bradley, B. Bosanquet ve J. Mc Taggart gibi idealistler de bu akımın etkisi altında kaldılar, İtalya'da, aynı akımın bellibaşlı temsilcileri, C. Cantoni, G. Barzelotti, A. Chiappeli, Danimarka'da ise Harald Höffding'dir.
R. Avenarius ve E. Mach'ın ampriokritisizm'i ve Fransa'daki «bilimlerin tenkidi» akımı (J. Lachelier, E. Boutroux, H. Bergson, H. Poincare, P. Duhem) Yeni Kant'çılığın etkisinde kaldılar.
«Açık felsefe» adını alan görüş (Bachelard, Gonseth) bilimlerin elde ettiği en son sonuçları bütünlemek yoluyla Kant'ın a priori'sinin nasıl tenkit edilebileceğini gösterdi ve bu a priori'yi aşmaya çalıştı.
Kimileri Kant’ı eleştirerek yola çıkmakla beraber Kant’ın izinden yürüyerek yeni sistemlere varmışlardır. Fichte, Schelling, hegel bu yoldadırlar. Kimileri de Kant’ı yeni biçimlerde yorumlayarak çağdaş düşünceyle bağdaştırmaya çalışmışlardır (yeni Kantçılık).
Kant, ilerici düşünceyle gerici düşünceyi birlikte içeren, birçok çelişmelere düştüğü halde birçok doğruları da meydana koyabilen, temelde utangaç özdekçi ve eytişimci ilginç bir düşünürdür. Olguculuk, varoluşçuluk, uygulayıcılık vb. gibi birçok felsefe akımları belli birer açıdan Kant temeline dayanırlar.